Zimmet suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu madde 247’ye göre düzenlenmiş bir suçtur. Kamu idaresinin işleyişine ve güvenilirliğine karşı işlenen suçlar arasında yer almaktadır. Türk Ceza Kanunu madde 247’ye göre bu suç şöyle tanımlanmaktadır:
- Göreviyle birlikte kendine zilyetliğin verilmiş olduğu ya da korumak için görevli olduğu malı, başkasının ya da kendisinin zimmetine geçirmiş olan kamu görevlisi 5 yıldan 12 yıla kadar ceza almaktadır.
- Zimmetin açığa çıkmaması için hileli davranışlar sonucu işlenmesi durumunda ise verilen ceza yarı oranda arttırılmaktadır.
- Zimmet suçu, malın geçici süre kullanılıp sonra iade edilmesi durumunda veline ceza yarı yarıya indirilmektedir.
Türk Dil Kurumu’na bakıldığında zimmet kelimesi pek çok anlama sahiptir. Ancak bu kelime hukuki olarak incelendiğinde kurum ya da kuruluşlarda görev yapan veya para durumlarıyla ilgilenen görevliye imza karşılığı verilen eşya ya da para olarak tanımlanmaktadır. Zimmet suçu, kamu görevlilerinin görevleri gereğince zilyetliği kendisine teslim edilmiş olan ve sorumluluğunu üstlendiği mallar üzerinde aykırı şekilde hareket etmesi, bu malları kendisi ya da başkasına zimmetlemesi ile oluşmaktadır. Zimmet suçuna örnek vermek gerekirse bir polisin kendisine görev esnasında kullanması için verilen mühimmatları arkadaşlarına ya da çevresine dağıtması örnek olarak gösterilebilir.
Pek çok türde Zimmet suçu vardır. Zincirleme zimmet suçu, kişiye farklı zamanlarda birden fazla işlenen suç veya suçun birden fazla kez tek hareketle işlenmesine verilen addır. Bu durum Türk Ceza Kanunu madde 43’te açıklanmıştır. Zincirleme işlenen suçlarda fail tek suçtan ceza almaktadır. Zincirleme zimmet suçunda ise kamu görevlisinin birden fazla eylemle görevi nedeniyle gözetmesi ve korunması için verilen eşyayı görevine aykırı şekilde kullanması, bu malları kendine ya da arkadaşlarına saklaması, onlara dağıtması, bu malların başka birinin zimmetine geçmesi anlamına gelmektedir.
Zimmet suçu şikayete tabi bir suç olmamakla birlikte tespit edildiği zaman savcılık tarafından gereken işlemler hemen başlatılmalıdır. Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıl olarak belirlenmiştir. Suçun işlendiği savcılığa iletildikten sonra süreç başlar ve soruşturma ile kovuşturma işlemleri başlar. Bu suç işlendiği andan itibaren savcılığın harekete geçmesi için 15 yıl müddet vardır.
Türk Ceza kanunu madde 247’de zimmet suçu, madde 252’de rüşvet suçu, madde 250’de irtikap suçu ve madde 257’de görevi kötüye kullanma suçu yer almaktadır. Bu suçlar kamu görevlileri tarafından işlenebilir olduğundan sık sık birbiriyle karşılaştırılan suçlar arasında yer almaktadırlar. Rüşvet suçu bir tarafta rüşvet veren, diğer tarafta rüşvet alanın olduğu bir suç türüdür. İrtikap suçu ise kamu görevlisinin gerçekleştirdiği kamu görevinin kendisine sağladığı saygınlığı ve nüfuzu kötüye kullanarak kendisinin lehine, başkasının aleyhine gerçekleştirilen eylemlerdir. Görevi kötüye kullanma suçu ise kamu görevlisi olan kişinin görevine aykırı eylemlerde bulunmasıdır.
Zimmet Suçu Nedir
Zimmet suçu işlenebilmesi için bazı fiillerin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. 3 koşul ile zimmet suçu oluşur. Bu koşullar:
- Suçun faili olan kişi kamu görevlisi olmalıdır.
- Görevi sebebiyle elinde bulunan para ya da eşya üzerinden işlenmektedir.
- Suçun faili, malı kendinin ya da başkasının zimmetine geçirir.
Zimmet suçu özgü bir suçtur ve kamu görevlileri tarafından işlenebilmektedir. Bu durum Türk Ceza Kanunu madde 6’nın c bendinde şöyle belirtilir:
- Kamu görevlisi, kurumsal faaliyetleri yürütmesi için atama ya da seçilme yoluyla görev alan, herhangi bir şekilde devamlı, süreli ya da geçi olarak görev yapan kişidir.
Bu tanım yalnızca devlet çalışanlarını içermemektedir. Kurumsal alanda çalışanlar yalnızca devlet memurları değildir. Avukatlar, noterler, bilirkişiler, kamu çalışanları, cumhurbaşkanı, kadrolu veya kadrosuz çalışanlar, üniversite eğitim görevlileri, silahlı kuvvetlere mensup kişiler de bu tanıma dahildir.
Suçun kapsadığı konu görevi sebebiyle zilyetliği kendine verilen ya da gözetimine verildiği malı kendi ya da başkasının faydasına kullanmak ile bu suç oluşur. Vezneden görev yapan bir kamu görevlisi, vatandaştan kamusal faaliyetlerin yürütülmesi için aldığı parayı kendi hesabına geçirirse zimmet suçunu işlemiş olur. Zimmet suçundan kamu görevlisi, suç konusu olan mal ya da malların üzerinde malik gibi tasarrufta bulunmuşsa bu da zimmet suçunu meydana getirir. Ayrıca mevzu bahis malı satma, kullanma, tüketme, devretme gibi durumlar da bu suça yol açmaktadır.
Bunların yanı sıra nitelikli zimmet suçu, Türk Ceza Kanunu madde 247’de belirtilmiştir. 2. fıkrada yer alan bu durumdan anlaşıldığı üzere, zimmet suçunu işleyen kimse hileli davranışlarla bu durumu gizliyorsa nitelikli zimmet suçu ortaya çıkmaktadır. Bu suçta faile verilen ceza yarı oranda arttırılmaktadır.
Suça Etki Eden Durumlar
- Nitelikli bir hal ile suç işlenmesi: Zimmet suçunda fiili gizlemek için hileli hareketlerde bulunmak, nitelikli zimmet suçunu doğurmaktadır. Bu durumda ceza yarı oranında artmaktadır.
- Kullanılan zimmet: Söz konusu malın suçu işleyen kişi tarafından kullanılması ve sonradan tekrar iade edilmesi ile işlenen zimmet suçlarından biridir. Bu suçta verilen ceza yarı oranda azaltılabilir.
- Değeri az olan mal: Zimmete geçirilen malın değerinin az olması durumunda daha az ceza verilmektedir. Bu durumda verilecek olan ceza üçte birden yarı olarak indirilmektedir. Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 20.10.2016 tarihinde verdiği 2014/7126 Esas 2016/8474 sayılı kararda, suç tarihinde olan ekonomik koşullar ve paranın alım gücüne bakıldığında zimmete geçirilen değerin 3719 TL’den az olmasıyla 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 249. maddesinde yer alan cezada indirim verildiği görülmektedir.
Denetim görevinin ihmaliyle de zimmet suçu meydana gelebilmektedir. Bu suçun işlenmesine kasten göz yuman kamu görevlisi işlenen suçun müşterek faili olarak görülüp buna göre ceza alır. Bu durum Türk Ceza Kanunu madde 251’in 1. fıkrasında yer almaktadır. Denetimiyle yükümlü olduğu malın zimmetlenmesine kasten göz yumarsa, zimmet suçunun türüne göre o kişi de buna göre ceza alacaktır.
Zimmet Suçu Cezası
Zimmet suçu cezası, bu suçun nasıl işlendiğine bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Bu suç sebebiyle suçluya üç farklı türde ceza verilebilmektedir. Suçun temel şekli işlendiğinde basit zimmet suçu ortaya çıkar. Hileli davranışlar ile zimmetin gizlenmeye çalışılması içe nitelikli zimmet suçunu meydana getirir.
- Basit zimmet suçu cezacı suçun temel şeklidir. Temel halinin işlenmesi durumunda faile verilecek olan ceza 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır.
- Nitelikli zimmet suçu cezası, suçu işleyen kişinin zimmetin ortaya çıkmasını önlemesi, bunun için hileli davranışlarda bulunması durumunda verilen cezadır. Bu suçta verilen ceza, temel haline verilen cezanın yarı yarıya arttırılması ile tanımlanır. Bir suçlu basit zimmet suçu nedeniyle 6 yıl hapis cezası alırken nitelikli hal söz konusuysa bu durumda 9 yıl ceza almaktadır.
- Kullanma zimmet suçu cezası, suçlunun malı geçici olarak kullanması ve sonrasında iade etmesiyle oluşan haldir. Kullanma zimmet suçunda verilen ceza, suçun temel hali için kişiye verilen cezanın yarı yarıya azaltılması ile oluşur. Yani bir kişi 6 yıl ceza alacaksa 3 yıl ceza almaktadır.
- Denetim görevini ihmal ederek zimmet suçunun işlenmesine ortam hazırlayan kamu görevlisi 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası alabilmektedir.
